ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Ομιλία από από τον Επίτιμο Πρόεδρο της Εταιρείας Ομότιμο Καθηγητή κ. Ι. Παπαπαναγιώτου στα εγκαίνια της Στέγης στις 5/2/2003.

Η Εταιρεία μας συμπληρώνει εφέτος 30 χρόνια από την ίδρυσή της που έγινε το 1975. Η ίδρυση της Εταιρείας με την επωνυμία ″Μικροβιολογική Εταιρεία Θεσσαλονίκης″ έγινε με πρωτοβουλία τότε των Εργαστηρίων Μικροβιολογίας και Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Πρώτος πρόεδρος της Εταιρείας υπήρξε ο αείμνηστος καθηγητής της Υγιεινής Θ.Εδιπίδης.

Πριν από την ίδρυση της Εταιρείας κατά την δεκαετία του 1950 είχε συσταθεί στη Θεσσαλονίκη Ένωση Μικροβιολόγων και Υγιεινολόγων ιατρών Θεσσαλονίκης. Η ένωση αυτή είχε κυρίως επαγγελματικούς σκοπούς. Πρώτος πρόεδρος της ενώσεως υπήρξε ο μικροβιολόγος Θεσσαλονίκης Κορωνάκης. Μέλη της ενώσεως αυτής βοήθησαν και συμμετείχαν στην ίδρυση της Μικροβιολογικής Εταιρείας Θεσσαλονίκης. Πρέπει να αναφερθεί ότι η Ένωση Μικροβιολόγων κατά την δεκαετία 1970 οργάνωσε συγκεντρώσεις επιστημονικές.

Για τον καθορισμό των λεπτομερειών της ιδρύσεως της Μικροβιολογικής Εταιρείας Θεσσαλονίκης έγιναν αρκετές συγκεντρώσεις στα Εργαστήρια Μικροβιολογίας και Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής. Σε αυτές συμμετείχαν και οι τότε διευθυντές των μικροβιολογικών εργαστηρίων των νοσοκομείων της Θεσσαλονίκης. Οι συζητήσεις αυτές είχαν αίσιο τέλος και το καταστατικό της Εταιρείας εγκρίθηκε το 1975.

Ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας ήταν 46 ιατροί-μικροβιολόγοι. Μεταξύ αυτών πολλοί πανεπιστημιακοί αλλά και μικροβιολόγοι των νοσοκομείων της πόλεως και ελεύθεροι επαγγελματίες.

Τα μέλη αυτά ήταν τα επόμενα κατά αλφαβητική σειρά: Αδαμαντίδης Στέφανος, Αθανασιάδης Αθανάσιος, Αντωνιάδης Αντώνιος, Βλάχος Δημήτριος, Βυζαντιάδης Αθανάσιος, Γαλαταλής Κωνσταντίνος, Γκίμπα-Τσιαμπίρη Ολυμπία, Δανιηλίδης Βασίλειος, Δουμπόγιας Ιωάννης, Εδιπίδης Θεόδωρος, Ιωαννίδης Αιμίλιος, Ιωαννίδου-Αηδονοπούλου Ηώ, Καλαφάτη-Τζημάκα Ελένη, Καλογεροπούλου-Παπαβλαχοπούλου Αγνή, Καμπουράκης Γεώργιος, Κεραμιδά-Καραμήτσου Πηνελόπη, Κορίτσογλου-Μοσχοβάκου Αναστασία, Κτενίδου-Καρτάλη Σοφία, Κύρου Αθηνά, Κώτσης Αλέξανδρος, Λαζαρίδης Δημήτριος, Λαζαρίδου Πηνελόπη, Μανώλα-Κούρτη Στέλλα, Ματσούκα-Ρόκου Βασιλική, Μουλά-Χατζηδήμου Μαρία, Ντόζη-Βασιλειάδου Ιωάννα, Ντούτσος Ιωάννης, Ορφανού-Ταλιαδούρου Αναστασία, Παληόμπεης, Πασχάλης, Παπαβασιλείου Περικλής, Παπαπαναγιώτου Ιωάνννης, Ρουσίδου Ελπίδα, Σαμαρά-Κοκέβη Βεατρίκη, Σκεπαστιανός Γεώργιος, Σούλιου-Συμεωνίδου Ευφημία, Σοφιανός Νικόλαος, Σπυράντη Σοφία, Σταθόπουλος Αθανάσιος, Σταθόπουλος Γεώργιος, Τζιβάνη-Ανδριώτη Μαρία, Τζιόβα-Κοτζιά Λουκία, Τσάμης Γεώργιος, Χαριτίδου-Καραβάτου Ελένη, Χορτιάτη-Λιβαδά Ευαγγελία, Ψωμογερίδης Ζήσης, Ψωμογερίδου-Παπακυριαζή Ελένη.

Δυστυχώς δέκα από τα ιδρυτικά μέλη δεν ζούν σήμερα.

Με αλφαβητική σειρά είναι οι εξής: Αδαμαντίδης Στέφανος, Βλάχος Δημήτριος, Εδιπίδης Θεόδωρος, Ιωαννίδου-Αηδονοπούλου Ηώ, Μανώλα-Κούρτη Στέλλα, Σπυράντη Σοφία, Σκεπαστιανός Γεώργιος, Σταθόπουλος Αθανάσιος, Τσάμης Γεώργιος και Ψωμογερίδης Ζήσης.

Σκοπός της Εταιρείας όπως έχει διατυπωθεί στο καταστατικό του 1975 είναι ″η δια παντός επιστημονικού μέσου προαγωγή όλων των κλάδων της Μικροβιολογίας και η επιστημονική καλλιέργεια των μελών της″.

Η ίδρυση της Εταιρείας εκρίθη τότε αναγκαία για να δοθεί η δυνατότητα να παρουσιάζεται η πρόοδος της εργαστηριακής ιατρικής στην περιοχή της Β.Ελλάδος αλλά και να ενισχυθεί κάθε προσπάθεια επιστημονικής προόδου. Ένας άλλος λόγος ήταν και η δυνατότης οργανώσεως συνεδρίων και σεμιναρίων στη Θεσσαλονίκη.

Το 1971 πριν από την ίδρυση της Εταιρείας, οργανώθηκε στην Θεσσαλονίκη το 4ο Εθνικό Συνέδριο Μικροβιολογίας με θέμα ″Βρουκέλλες-Βρουκελλώσεις″. Η οργάνωση του συνεδρίου αυτού έγινε με πρωτοβουλία του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής. Από το 1967 όταν ανέλαβα την διεύθυνση του εργαστηρίου προσπάθησα να διοργανωθεί συνέδριο μικροβιολογίας στην Θεσσαλονίκη.

Υπήρξαν όμως αντιδράσεις εκ μέρους διαφόρων διοικούντων τότε την Ελληνική Μικροβιολογική Εταιρεία. Το 1971 επί προεδρίας της κας Αντιγόνης Αρσένη και με την βοήθειά της κατέστη δυνατή η οργάνωση του συνεδρίου στη Θεσσαλονίκη. Το συνέδριο είχε επιτυχία και είχε σημαντική απήχηση εις την αναγνώριση της ωριμότητος των επιστημονικών δυνάμεων της Θεσσαλονίκης.

Έκτοτε όπως γνωρίζετε οργανώθηκαν στη Θεσσαλονίκη πανελλήνια μικροβιολογικά συνέδρια το 1988 το 13ο Εθνικό Συνέδριο με θέμα της ουρολοιμώξεις, το 1992 το 15ο Συνέδριο και το 1996 το 17ο Μικροβιολογίας Ιατρικής Βιοπαθολογίας. Διοργανώθηκαν επίσης από την Εταιρεία επιστημονικές εκδηλώσεις σε διάφορες πόλεις της Β.Ελλάδος σε συνεργασία με τους τοπικούς ιατρικούς συλλόγους ή με άλλα επιστημονικά εργαστήρια. Το 1997 έγινε στην Καβάλα, το 1995 στην Φλώρινα και το 1997 στα Ιωάννινα.

Το 1998 τροποποιήθηκε το καταστατικό της Εταιρείας και μετονομάστηκε σε ″Εταιρεία Ιατρικής Βιοπαθολογίας Β.Ελλάδος″, σύμφωνα και με την νέα ονομασία της ειδικότητος. Σύμφωνα με το ισχύον καταστατικό του 1999, μέλη της Εταιρείας εγγράφονται οι εγκαταστημένοι στην Β.Ελλάδα βιοπαθολόγοι ιατροί.

Ως αντεπιστέλλοντα μέλη γίνονται δεκτοί και οι εκτός Β.Ελλάδος βιοπαθολόγοι και επιστήμονες άλλων κλάδων των βιολογικών επιστημών οι οποίοι ασχολούνται με την Ιατρική Βιοπαθολογία. Στο καταστατικό αυτό ως σκοπός της Εταιρείας αναφέρεται : ″η με κάθε επιστημονικό μέσο προαγωγή όλων των κλάδων της Ιατρικής Βιοπαθολογίας, η επιστημονική καλλιέργεια και η κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των μελών της″.

Η Εταιρεία διευθύνεται από 7μελές συμβούλιο που εκλέγεται κάθε δυο χρόνια. Πρόεδροι της Εταιρείας έχουν διατελέσει μέχρι σήμερα κατά χρονολογική σειρά ο καθηγητής Θ. Εδιπίδης, ο ομιλών, η καθηγήτρια κα Βασ. Κυριαζοπούλου-Δαλαΐνα και τέλος η καθηγήτρια κα Νόρμα Βαβάτση-Χριστάκη που είναι και η σημερινή εν ενεργεία πρόεδρος.

Στο συμβούλιο της Εταιρείας υπηρέτησαν πολλά γνωστά μέλη της επιστημονικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης που συνέλαβαν στην ομαλή λειτουργία της και την πρόοδό της. Διέθεσαν την δραστηριότητά τους και τον χρόνο τους για την Εταιρεία και τους οφείλουμε πολλά. Μερικοί όμως υπηρέτησαν την Εταιρεία επί πολλά χρόνια και αναφέρομαι ιδιαιτέρως εις τον Βασ. Δανιηλίδη ο οποίος εργάστηκε ως Γ. γραμματέας επί 19 έτη, από το 1982 μέχρι το 2001. Πρέπει να αναφέρω επίσης την κα Χάιδω Τσάνταλη που διετέλεσε Ταμίας της Εταιρείας από το 1985 μέχρι το 1997. Η σύνθεση των διαδοχικών συμβουλίων της Εταιρείας φαίνεται εις των πίνακα που παρατίθεται εις το τέλος του άρθρου αυτού.

Σημαντική συμβολή εις την επίτευξη του σκοπού της Εταιρείας για την επιστημονική καλλιέργεια και την δια βίου εκπαίδευση των μελών της αποτέλεσε η οργάνωση των ˝Μετεκπαιδευτικών σεμιναρίων Ιατρικής Εργαστηριακής Διαγνωστικής και Μικροβιολογίας˝ ή κατά την νεότερη ονομασία ˝Μετεκπαιδευτικά σεμινάρια Ιατρικής Βιοπαθολογίας˝. Η επιτυχία των σεμιναρίων αυτών υπήρξε μεγάλη και ήδη φέτος γίνεται το 22ο σεμινάριο.

Τα σεμινάρια αυτά παρακολουθούν όχι μόνο βιοπαθολόγοι της Θεσσαλονίκης αλλά και πολλοί από άλλες πόλεις της χώρας. Τα κείμενα των εισηγήσεων των σεμιναρίων δημοσιεύονται σε ιδιαίτερο τεύχος των ˝Μικροβιολογικών χρονικών˝ που διατίθενται δωρεάν στους συμμετέχοντες στα σεμινάρια. Η κα Αθηνά Κύρου για αρκετά χρόνια είχε την επιμέλεια της εκδόσεως των Μικροβιολογικών χρονικών. Στους 19 τόμους που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα έχει συγκεντρωθεί σπουδαίο υλικό που καλύπτει όλες τις πλευρές της ειδικότητας.

Θα πρέπει να αναφέρω και την οργάνωση των σεμιναρίων για τους τεχνολόγους ιατρικών εργαστηρίων.

Σταθερή δραστηριότητα της Εταιρείας είναι οι τακτικές συνεδριάσεις την τελευταία Τρίτη του μηνός. Οι συνεδριάσεις αυτές εκτός της εκπαιδευτικής σημασίας, δίνουν παράλληλα την ευκαιρία σε νέα μέλη της Εταιρείας να παρουσιάσουν διάφορα θέματα της ειδικότητας. Αποτελεί και αυτό εκπαίδευση για την ανάδειξη των νέων επιστημόνων της Εταιρείας.

Θα πρέπει να αναφέρω ακόμη τις εκδρομές που οργανώνει η Εταιρεία σε συνδυασμό με επιστημονικές εκδηλώσεις. Σε αυτές δίνεται η ευκαιρία στενότερης γνωριμίας των μελών και ανάπτυξη συναδελφικού πνεύματος.

Σημαντικό γεγονός στην ιστορία της Εταιρείας αποτελεί η απόκτηση το 2003 ιδιόκτητης στέγης στην οδό Αγ.Τριάδος. Είναι μεγάλη επιτυχία των διοικήσεων της Εταιρείας των τελευταίων ετών, που έγινε δυνατή χάρις στην συνετή διοίκηση, την οικονομική πολιτική και την αποφυγή σπατάλης.

Η ιστορική αυτή διαδρομή της Εταιρείας κατά την 30ετία της λειτουργίας της που σας ανέφερα, δεν είναι αρκετή για την αντικειμενική εκτίμηση της συμβολής της στην επιστημονική πρόοδο της περιοχής. Δεν είμαι βέβαιος εάν εγώ μπορώ να κάνω αυτή την εκτίμηση δεδομένης της συνδέσεώς μου με την Εταιρεία όλα αυτά τα χρόνια. Πάντως ο βαθμός και η έκταση της παρακολουθήσεως των ετησίων σεμιναρίων νομίζω ότι είναι αντικειμενικό κριτήριο της επιτυχίας και εκπληρώσεως του σκοπού της Εταιρείας.

Αλλά είναι προτιμότερο να μας απασχολήσει το μέλλον της Εταιρείας και όχι το παρελθόν. Υποχρέωση της Εταιρείας παραμένει η συνεχής δια βίου συστηματική εκπαίδευση των εργαστηριακών ιατρών η οποία είναι απαραίτητη και κεφαλαιώδους σημασίας. Την τελευταία 25ετία έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος εις την εργαστηριακή ιατρική. Νέες εργαστηριακές τεχνικές και δοκιμασίες έχουν αναπτυχθεί.

Ενδεικτικά σας αναφέρω μόνον την ανακάλυψη και παρασκευή των μονοκλωνικών αντισωμάτων και της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης. Παράλληλα η ανάπτυξη του αυτοματισμού, της πληροφορικής, των τεχνικών της μοριακής βιολογίας και η εισαγωγή των στο εργαστήριο, άλλαξε την όλη μορφή του εργαστηρίου και τις σχέσεις του εργαστηριακού ιατρού με αυτό. Ο σημερινός εργαστηριακός είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει διαφορετικά πράγματα από αυτά που παλαιότερα έπρεπε να γνωρίζουμε.

Αλλά η πρόοδος αυτή, η επιτυχημένη χρησιμοποίηση του αυτοματισμού και η ανάπτυξη μεθόδων οι οποίες είναι δυνατόν να γίνουν εις το ιατρείο, στην οικία του ασθενούς ή παρά την κλίνη του ασθενούς, αποτελούν δυνητικό κίνδυνο για το μέλλον του εργαστηρίου. Σε μερικούς κλινικούς ιατρούς έχει δημιουργηθεί η εντύπωση ότι δεν χρειάζονται ιατροί-εργαστηριακοί και ότι τα μηχανήματα και οι νέες μέθοδοι αρκούν για την νοσηλεία των ασθενών.

Οι ιδέες αυτές είναι επικίνδυνες όχι τόσο για τον κίνδυνο να χάσουν οι εργαστηριακοί την δουλειά τους, όσο για τον κίνδυνο που παρουσιάζουν για τον ασθενή και την αντιμετώπιση της καταστάσεως του. Η βεβιασμένη χρησιμοποίηση τέτοιων μεθόδων πριν από την εκτίμηση της αξιοπιστίας τους σε σύγκριση με τις κλασικές μεθόδους είναι επικίνδυνη.

Εις τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εργαστηριακοί ιατροί θα πρέπει να αναφέρω και την εμπλοκή και άλλων ιατρικών ειδικοτήτων εις την εργαστηριακή διάγνωση. Ιατροί άλλων ειδικοτήτων ασχολούνται με την εκτέλεση εξετάσεων και την ερμηνεία τους. Η κυκλοφορία εις το εμπόριο ετοίμων αντιδραστηρίων και αυτομάτων μηχανημάτων που δεν απαιτούν ιδιαίτερες γνώσεις εργαστηριακές διευκολύνει την κατάσταση αυτή. Αλλά αυτό αποτελεί κίνδυνο για τον ασθενή.

Όλες αυτές οι παρεμβάσεις και εξελίξεις τείνουν να μεταβάλουν την μορφή του εργαστηρίου. Στις εξελίξεις αυτές θα πρέπει να συμπεριλάβουμε την εμφάνιση και επανεμφάνιση νέων και παλαιοτέρων λοιμωδών νοσημάτων, την γήρανση του πληθυσμού, την προσπάθεια βραχύνσεως του χρόνου νοσηλείας στα νοσοκομεία και την τάση συμπιέσεως του οικονομικού κόστους λειτουργίας των εργαστηρίων.

Ανέφερα μερικά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ειδικότητα της Βιοπαθολογίας και τα οποία πρόκειται να επηρεάσουν το μέλλον της. Ασφαλώς υπάρχουν και άλλα. Όλα αυτά τα προβλήματα πρέπει να συζητηθούν, να υπάρξουν απαντήσεις και προτάσεις και να χαραχθεί πολιτική για το μέλλον της ειδικότητας. Έχουμε όλοι την υποχρέωση να διαπιστώσουμε τα ασθενή σημεία και να προτείνουμε λύσεις εάν επιθυμούμε την επιβίωση της ειδικότητας. Πρέπει ακόμη να διαπιστωθούν οι νέες τάσεις της ειδικότητας και η θέση της σε σχέση με τις άλλες ειδικότητες της Ιατρικής.

Στις προτάσεις που θα διατυπωθούν πρέπει:
1) Να καθορίσουμε σαφώς το πεδίο και το εύρος της ειδικότητας, αποφεύγοντας την διάσπαση σε υποειδικότητες, όπως συνέβη με την πολυδιάσπαση της παθολογίας.
2) Να λάβουμε υπόψη την επιστημονική πρόοδο η οποία επηρεάζει το εργαστήριο και την ικανότητα προσαρμογής στη νέα τεχνολογία.
3) Να καθορίσουμε σύγχρονα προγράμματα εκπαίδευσης για τους νέους ιατρούς που επιθυμούν την εξειδίκευσή τους. Η μοριακή βιολογία και η πληροφορική είναι τομείς οι οποίοι πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την διατύπωση προγραμμάτών εκπαιδεύσεως χωρίς αυτό να απομακρύνει τον ειδικευόμενο από την συνεχή επαφή με τον ασθενή. Η Εταιρεία μπορεί να γίνει πρωτοπόρος και να οργανώσει την εκπαίδευση σε νέες βάσεις χωρίς να αναμείνει την επίσημη κρατική καθοδήγηση.
4) Να καθορίσουμε τις σχέσεις των εργαστηριακών με άλλους επιστήμονες οι οποίοι εργάζονται επίσης στο εργαστήριο.
5) Να μελετηθούν οι σχέσεις των εργαστηριακών ιατρών με τις επιχειρήσεις των διαγνωστικών κέντρων.
6) Να μελετηθεί η συμμόρφωση των συστημάτων υγείας και περιθάλψεως με τα σημερινά οικονομικά δεδομένα. Να εξετασθεί με προσοχή η απόδοση των εργαστηρίων σε σχέση με τις πιστώσεις που διατίθενται για την λειτουργία τους.

Η εισαγωγή νέων μεθόδων, η προμήθεια νέων μηχανημάτων και συσκευών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την λειτουργία των εργαστηρίων και να περιλαμβάνονται στα προγράμματα ειδικεύσεως.

Έχω διαπιστώσει ότι και διεθνώς υπάρχει ανησυχία για το μέλλον της εργαστηριακής ιατρικής και δημοσιεύονται ιδέες και γνώμες για την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η ειδικότητα. Σκόπιμο είναι να τις παρακολουθήσουμε και να προβαίνουμε εγκαίρως στις αναγκαίες διορθώσεις και παρεμβάσεις οι οποίες αρμόζουν στις συνθήκες της χώρας μας. Ιδιαιτέρως πρέπει να επιταχυνθεί η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών σε όλα τα εργαστήρια.

Κάθε νεωτερισμός πρέπει να συνοδεύεται από την διατήρηση της ποιότητας της παρεχόμενης εργασίας και την ελάττωση του κόστους και των δαπανών του εργαστηρίου με τελικό σκοπό πάντοτε την βοήθεια του πάσχοντος. Η πρόοδος είναι ταχύτατη. Δεν είναι σκόπιμο να παραμένουμε απλοί θεατές των εξελίξεων, αλλά πρέπει να συμμετέχουμε ενεργώς σε αυτές.

Τελειώνοντας επιθυμώ να συγχαρώ την διοίκηση της Εταιρείας για την οργάνωση της σημερινής επετειακής εκδηλώσεως και να ευχηθώ σε όλους και ιδιαιτέρως στους νέους εργαστηριακούς να περιβάλουν την Εταιρεία με το ενδιαφέρον τους και να στηρίζουν κάθε προσπάθειά της. Το μέλλον ανήκει σε αυτούς.